Küresel İyot Eksikliği Bozukluklarını Önleme Günü; iyotun yeteri kadar kullanımı ve sonuçları konusunda farkındalık yaratma ve vurgulanması amacı ile her yıl etkinlikler düzenlenmektedir.
İyot; tiroid hormonları, tiroid bezi tarafından salgılanan, tirozin aminoasitlerinden üretilen, iyot atomları içeren hormon olan, tiroksin – T4 ve triyodotironin – T3 sentezi için tüm insanların normal gelişimi ve iyiliği için gerekli olan bir mikro besindir. Normalde yetişkin bir bireyin 100 – 150 mikrogram, hamile ve süt veren annelerin 200 – 250 mikrogram, çocukların 50 – 120 mikrogram civarında iyot alması önerilmektedir. İyot eksikliği ve bozuklukları olarak bilinen çeşitli sağlık ve gelişimsel sonuçlara yol açmaktadır. İyot eksikliği, önlenebilir zihinsel geriliğin önemli bir nedeni olarak görülmekle beraber; özellikle hamilelik ve erken çocukluk dönemlerinde zarar vermektedir. İyot yetersizliği, tiroid hormonu salgılanmasındaki yetersizlik sonucu kretinizm adı verilen zihinsel, bedensel gelişimde durma ve cücelik ile zeka geriliği, fiziksel, motor geriliği gözlenmekle beraber; ölü doğum ve düşüklere neden olabilmektedir. Hafif iyot eksikliği bile önemli bir öğrenme yeteneği kaybına neden olabilmektedir.
İyot eksikliği bozuklukları dünya üzerinde önemli bir halk sağlığı problemi olarak görülmektedir. Günümüzde, dünya nüfusunun üçte biri oranında iyot eksikliği bozuklukları riski altındadır. Dünya Sağlık Örgütü‘nün verilerine göre, yaklaşık 54 ülke iyot eksikliğine sahip olarak gösterilmektedir. Dünyada iyot eksikliğinin önlemesindeki yaygın olarak kullanılan en etkin ve ucuz yöntem tuzların iyotlanması olarak belirtilmektedir. Dünyada birçok devletin uyguladığı tuzların iyotlanması politikası Türkiye’de 1994 yılında Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) işbirliği ile “İyot Yetersizliği Hastalıklarının Önlenmesi ve Tuzun İyotlanması Programı” kapsamında başlatılmış olup; 1998 yılında hazırlanan tuz tebliği ile tüm sofra tuzlarının iyotla zenginleştirilmesi sağlanmıştır.
İyotlu tuz kullanımı başta olmak üzere iyot alabileceğimiz doğal kaynakların başında deniz ürünleri gelmektedir. Balık, kabuklu deniz ürünleri, patates, yumurta, süt ve süt ürünleri, kızılcık, vb gıdalarda iyot miktarı fazladır. Ispanak, soya fasulyesi, pazı, kabak, sarımsak fasulye, yulaf, pirinç, kırmızı et, karaciğer, baklagiller, muz çilek, kuru erik, şalgam gibi besinlerde de iyot bulunur. Ülkemizin birçok bölgesinde iyot sınırda yeterli olmasına rağmen, gebelerde hâlâ ciddi oranda iyot eksikliği mevcuttur. Elimizdeki mevcut veriler gebelik ve emzirme döneminde artan iyot gereksinimi düşünüldüğünde, sadece iyotlu tuz ile bunun karşılanamadığını göstermektedir.
Tüm dünyada toplumu iyot kullanımı ve etkinliği konusunda bilgilendirerek, farkındalık oluşturmak amacıyla 21 Ekim Küresel İyot Eksikliği Günü olarak kutlanmaktadır.
